Numer 21

Celem artykułu jest podzielenie się przemyśleniami na temat roli dziadków (pradziadków) w procesie wychowania dzieci – wnuków (prawnuków). W pojęciu rodziny mieszczą się działalność oraz zadania, jakie pełni rodzina na rzecz swoich członków; odgrywa ona zasadniczą rolę w zaspokajaniu wszystkich potrzeb niezbędnych do prawidłowego życia wśród bliskich. W rodzinie dziecko uczy się podstawowych umiejętności życiowych, tam nabywa wzorce zachowań i kształtuje się jego osobowość.
To, jaki będzie charakter kontaktów, komunikacji relacji dziadkowie–wnuki, zależy w głównej mierze od dziadków, od tego, jak pojmują swoją rolę w rodzinie i jak będą chcieli ją pełnić. W artykule podkreślono trzy główne typy związków między dziadkami a wnukami, zaproponowane przez K. Appelt.

Słowa kluczowe: rola dziadków, współczesna rodzina wielopokoleniowa, funkcje dziadków (babci i dziadka) w rodzinie.

The pedagogy of a grandmother’s heart, i.e., the supporting role of grandparents in the process of raising children and younger pupils
https://doi.org/10.25312/2083-2923.21_01tjp

The aim of the article is to share thoughts on the role of grandparents (great-grandparents) in the process of raising children – grandchildren (great-grandchildren). After all, the concept of the family includes the activities and tasks that the family performs for its members; it plays an essential role in satisfying all the needs necessary for a proper life among relatives. It is in the family that children learn basic life skills, it is there that they acquire behaviour patterns and develop their personality.
The nature of the contacts and communication of the relationship between grandparents and grandchildren depends mainly on the grandparents, on how they understand their role in the family and how they will want to fulfil it. The article highlights three main types of relationship between grandparents and grandchildren, proposed by K. Appelt.

Keywords: the role of grandparents, contemporary extended family, functions of grandparents (grandmother and grandfather) in the family.

Potrzeby determinowane przez dynamikę oraz złożoność i zmienność współczesnego świata stanowią ważne wyzwanie dla współczesnych systemów edukacyjnych i tym samym dla nauczyciela, który stawiany przed coraz nowszymi, niełatwymi zadaniami i wyzwaniami, musi nieustannie modyfikować swój warsztat pracy oraz doskonalić kompetencje zawodowe.

Problematyce nauczycielskich kompetencji zawodowych poświęca się w związku z tym coraz więcej uwagi, uznając, że z powodu niepowtarzalności oraz nieprzewidywalności sytuacji edukacyjnych przygotowanie nauczyciela do pracy zawodowej powinno uwzględniać nie tylko kompetencje instrumentalne, ale także, a może przede wszystkim, kompetencje praktyczno-moralne. Zadania zawodowe realizowane przez nauczyciela determinowane są bowiem wyraźnie przez jego dyspozycje osobowościowe.

Nauczyciel kompetentny, odpowiednio przygotowany do podejmowania różnorodnych, edukacyjnych wyzwań stanowi fundament funkcjonowania współczesnej szkoły. Poziom nauczycielskich kompetencji zawodowych jest więc bardzo ważnym wyznacznikiem efektywności pracy instytucji szkoły.

Słowa kluczowe: szkoła, edukacja, nauczyciel, uczeń, kompetencje, kompetencje nauczycielskie, efektywność procesu dydaktyczno-wychowawczego.

The importance of teaching competences in determining the effectiveness of school work
https://https:doi.org/10.25312/2083-2923.21_02gc

The complexity and changeability of the contemporary world constitute an important challenge for contemporary educational systems and for teachers. In responding to new, difficult tasks and challenges, teachers must modify their work methods and improve their professional competences.

Increasing attention is paid to the issue of teaching professional competences, recognizing that due to the uniqueness and unpredictability of educational situations, the preparation of a teacher for professional work should take into account not only instrumental competences, but also, and perhaps above all, practical and moral competences. The professional tasks performed by a teacher are influenced by their personality dispositions.

A competent teacher, adequately prepared to take up various educational challenges, is the foundation of the functioning of a modern school. The level of professional teaching competences is therefore a very important determinant of the effectiveness of the school institution’s work.

Keywords: school, education, teacher, student, competences, teaching competences, effectiveness of the didactic and educational process.

Media elektroniczne stały się we współczesnym świecie ważnym filarem procesu edukacji i wychowania młodego pokolenia. Świat wirtualny stanowi bardzo ważną przestrzeń życiową i jednocześnie socjalizacyjno-wychowawczą dzieci i młodzieży. Również wsparcie procesu dydaktyczno-wychowawczego przez nowoczesne technologie informacyjno-komunikacyjne jest już dość mocno zaawansowane i wciąż przybiera coraz to nowe formy oraz daje nowe, nieograniczone możliwości. Nie należy jednak zapominać, że korzystanie przestrzeni wirtualnej przez młodego człowieka obarczone jest także dość obszernym katalogiem zagrożeń i niebezpieczeństw.

Dlatego też niezwykle ważne są refleksje nad specyfiką procesu wychowania i kształcenia wspieranego przez internet i komputer. Za bardzo istotne z pedagogicznego punktu widzenia uznaje się edukowanie młodych użytkowników mass mediów w zakresie racjonalnego korzystania z możliwości przez nie oferowanych. Ogromną rolę w działaniach tych pełni właściwie zorganizowana i systematycznie prowadzona edukacja medialna.

Słowa kluczowe: media, mass media, multimedia, media elektroniczne, technologie informacyjno-komunikacyjne, przestrzeń wirtualna, cyberprzestzreń, nauczyciel, edukacja medialna, kompetencje medialne.

The role of media education in the process of preparing children and adolescents for the rational use of virtual space
https://doi.org/10.25312/2083-2923.21_03gcmgt

Electronic media has become an important pillar of the education and upbringing process of the young generation in the modern world. The virtual world is a very important living space and, at the same time, a space for the socialization and educational of children and adolescents. The augmentation of the didactic and educational process by modern information and communication technologies is already quite advanced and continues to take new forms, offering new, unlimited possibilities. However, it should not be forgotten that the use of virtual space by a young person is also burdened with a fairly extensive catalogue of threats and dangers.

Therefore, it is extremely important to reflect on the specificity of the education process that may be supported through the use of the Internet and computers. It is considered extremely important from the pedagogical point of view to educate young users in the rational use of the opportunities offered by the mass media. Properly organized and systematically conducted media education plays a huge role in these activities.

Keywords: media, mass media, multimedia, electronic media, information and communication technologies, virtual space, cyber space, teacher, media education, media competences.

Rodzina – synonim ciepła, miłości, bezpieczeństwa dla większości ludzi jest wartością o najwyższej randze. Rodzina, to jedna z najstarszych wspólnot ludzkich występująca we wszystkich znanych w historii typach społeczeństw i kultur. Rodzina jest podstawową komórką organizmu społecznego, od jej jakości zależy wartość społeczeństwa, a także osobisty los jednostki. W rodzinie człowiek przeżywa najważniejszy okres, w którym kształtuje się jego styl życia, system preferowanych wartości i pogląd na świat. Znaczącą cechą epoki ponowoczesnej jest wielki rozwój technologii. Nietrudno zauważyć, że to ona wpływa na standard naszego życia. Im bardziej zawrotne tempo rozwoju technologii, tym wyższy poziom nowoczesności. Stąd też pojawiają się pytania: Jak dalece proces ten zmieni nasze domy, życie w naszych rodzinach? Czy staną się tylko bardziej nowoczesne w sensie zabezpieczenia materialnego, czy też zmieni się klimat życia rodzinnego? Co przetrwa w naszych domach – zautomatyzowanych, skomputeryzowanych, zaopatrzonych w sieci komputerowe? Co stanie się z tradycyjnymi wartościami wyniesionymi z rodzin pochodzenia? A jaką wizję swojej rodziny mają dzieci z rodzin zamożnych?

Słowa kluczowe: rodzina zamożna, współczesna młodzież, opinie, wizja przyszłości.

The vision of the future of the family in the opinion of children from wealthy families
https://doi.org/10.25312/2083-2923.21_04hm

The family, for most people, is synonymous with warmth, love, safety and is highly valued. The family is one of the oldest human communities and appears in all recognized types of societies and cultures. The family is a basic element of society and its quality impacts on society and on the personal fate of an individual. In the family, an individual experiences the most meaningful period in which her/his lifestyle, system of preferred values and worldview are shaped.

An important feature of postmodernity is the great development of technology. It is easy to observe that it influences the standard of our lives. The faster the development of technology, the higher the level of modernity. Therefore, the question arises: how far will the process influence families and life in families? Will families become more modern only as far as material security is concerned or will the atmosphere of family life change as well? What will survive in homes that quickly become automated, computerized, equipped with computer networks? What will happen to traditional values derived from families? And finally, what vision of the family do children from wealthy families have?

Keywords:wealthy family, contemporary youth, opinions, vision of the future.

Artykuł jest próbą wyjaśnienia przemian rodziny na przestrzeni współczesności. To, jak się zmienia, dlaczego spotykamy się z wieloma załamaniami tej grupy społecznej, zależy od czynników zewnętrznych, tj. środków masowego przekazu (w szczególności), które zaburzają jej prawidłowe funkcjonowanie. Na przykładzie licznych definicji tej grupy społecznej, jaką jest rodzina, w artykule wymieniono, jakie podstawowe funkcje zostały konkretnie wprowadzone do stanu odległego od homeostazy i jakie są przyczyny tego stanu.

Słowa kluczowe: rodzina, funkcje, przemiany, problemy.

Hidden facts. The modern family and its problems
https://doi.org/10.25312/2083-2923.21_05km

This article is an attempt to explain the transformation of the contemporary family. It considers how it is changing and explores why we encounter many breakdowns of this social group. The author contends that breakdowns are often the consequence of external factors, i.e., mass media (in particular), which disturb the proper functioning of the family. Referring to numerous definitions of the family, the article lists the fundamental functions that have been specifically introduced into a state far removed from homeostasis and what are the reasons for this state.

Keywords: family, functions, transformations, problems.

Podjęta próba charakterystyki zarządzania przedszkolem niepublicznym we współczesnych warunkach. Artykuł określa zadania, jakie stoją przed osobą zarządzającą przedszkolem niepublicznym, związane z przepisami ustawodawczymi. Porusza kwestie związane ze sprawami administracyjnymi, prowadzenia odpowiedniej dokumentacji oraz kompetencji i obowiązków wynikających z nadzoru pedagogicznego. Odwołuje się do najważniejszego obowiązku, jakim jest zorganizowanie działalności edukacyjnej dla dzieci o każdym poziomie rozwojowym oraz sprzyjania wyrównywaniu szans edukacyjnych dla wszystkich dzieci.

Słowa kluczowe: przedszkole, nauczyciel, zarządzanie.

Managing a private kindergarten in modern conditions
https://doi.org/10.25312/2083-2923.21_06kmmo

The article attempts to characterize the management of a private kindergarten in modern conditions. The article defines the tasks faced by the person managing a private kindergarten, resulting from legislative provisions. It raises issues related to administrative matters such as keeping appropriate documentation, as well as competences and obligations arising from pedagogical supervision. It refers to the most important obligation, which is to organize educational activities for children of all development levels and to promote equal educational opportunities for all children.

Keywords: kindergarten, teacher, management.

Artykuł przedstawia stosunkowo nowe uzależnienie, jakim jest fonoholizm. Omawia niebezpieczne korzystanie z telefonu komórkowego i Internetu. Przybliża zagadnienie uzależnień, ich rodzaje, mechanizmy działania i uwarunkowania społeczne. Sytuuje uzależnienie od telefonu jako uzależnienie behawioralne związane z nowymi mediami. Przedstawia przyczyny i pokazuje skutki fonoholizmu. Wykazuje związek zmian modelu komunikacji z powstaniem nowych mediów oraz z uzależnieniem od nich. Pokazuje wpływ uzależnienia od telefonu na relacje oraz zmiany społeczne zachodzące w związku z postępującym rozwojem technologii.

Słowa kluczowe: uzależnienia, uzależnienia behawioralne, telefon, relacje, media społecznościowe, Internet, cyberpsychologia, tożsamość.

Phonoholism – a modern addiction
https://doi.org/10.25312/2083-2923.21_07psas

The article presents a relatively new addiction, namely: phone addiction. It covers the unsafe use of the mobile phone and the Internet. It introduces the issue of addictions, their types, mechanisms of action and social conditions. It places phone addiction as a behavioural addiction related to new media. It introduces the causes and shows the effects of phonoholism. It shows the relationship between changes in the communication model and the emergence of new media and addiction to them. It shows the impact of addiction to the phone on relationships and the social changes taking place in connection with the progressive development of technology.

Keywords: addictions, behavioural addictions, phone, relations, social media, Internet, cyberpsychology, identity.

Transmisja kultury żydowskiej w rodzinach pochodzenia odbywa się na trzy sposoby: jawny, niejawny i ukryty. Artykuł stanowi odpowiedź na dwa pytania badawcze: [1] W jaki sposób w żydowskich rodzinach pochodzenia przekazywane są poszczególne elementy kultury etnicznej? [2] Które aspekty kultury stanowią treść międzygeneracyjnego przekazu? Przywołane dane analizowane były za pomocą językowo-narracyjnej metody, a w badaniach wzięło udział 12 młodych osób dorosłych pochodzenia żydowskiego.

Słowa kluczowe: młode osoby dorosłe pochodzenia żydowskiego, językowo-narracyjna metoda, kultura żydowska, transmisja kultury, rodzina pochodzenia żydowskiego.

Ways of transmitting Jewish culture in families of Jewish heritage
https://doi.org/10.25312/2083-2923.21_08ak

The transmission of Jewish culture in families of Jewish heritage takes place in three ways: open, secret and hidden. With this article, I would like to answer two research questions: [1] how are the various elements of ethnic culture passed on in families of Jewish heritage? [2] which aspects of culture are included in the intergenerational message? The data were analysed using a linguistic-narrative method, and 12 young adults of Jewish origin took part in the research.

Keywords: Young adults of Jewish heritage, linguistic-narrative method, Jewish culture, transmission of culture, family of Jewish heritage.

Współpraca między czeskimi i polskimi filozofami rozpoczęła się w momencie pojawienia się uczelni w Pradze i Krakowie. Ich intensywność zaznacza się pod koniec XIX wieku, gdy oba kraje nie były jeszcze niepodległe. Wtedy z czeską Pragą współpracowały ośrodki naukowe we Lwowie i Krakowie. Dzięki współpracy między polskimi a czeskimi uczonymi dorobek filozoficzny obu narodów mógł być prezentowany na konferencjach, kongresach oraz podczas spotkań towarzystw propagujących myśl polską oraz czeską.

Słowa kluczowe: Czechy, Polska, współpraca czesko-polska, filozofia.

Polish-Czech philosophical contacts until the 1970s
https://doi.org/10.25312/2083-2923.21_09st

Cooperation between Czech and Polish philosophers began with the emergence of universities in Prague and Krakow. Its intensity increased at the end of the 19th century, when both countries were not yet independent. At that time, research centres in Lviv and Krakow cooperated with Prague. Thanks to the cooperation between Polish and Czech scholars, philosophical achievements could be presented to both nations at conferences, congresses and during meetings of societies promoting Polish and Czech thought.

Keywords: Czech Republic, Poland, Czech-Polish cooperation, philosophy.

Wśród standardów kompetencji nauczycielskich jest kreatywność nauczyciela, polegająca na zdolności do twórczego podchodzenia do problemów i trudności, zdolności do innowacyjności, oryginalności, skłonności do inicjatywy. Artykuł jest analizą tej kompetencji jako nieodzownej w pracy nauczyciela, który jest odpowiedzialny za proces kształcenia dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Kompetencja ta wyzwala motywację wewnętrzną dziecka poprzez interesujące zajęcia, stosowane metody, wzmaga motywację do uczenia się, pasję do poznawania i pokonywania trudności.

Słowa kluczowe: nauczyciel, specjalne potrzeby, kreatywność.

Teachers’ creativity in working with children with special educational needs

Creativity is considered a teaching competency. This competency includes the ability to creatively approach problems and difficulties, the ability to be innovative, original, and inclined to take the initiative. This article is an analysis of this competency and contends that it is indispensable in the work of a teacher who is responsible for the process of educating children with special educational needs. This competency triggers the child’s internal motivation through interesting activities and applied methods, and may increase pupils’ motivation to learn, and stimulate a passion for learning and the ability to overcome difficulties.

Keywords: teacher, special needs, creativity.